سفرنامه ماوراء النهر(قسمت نهم ، سمرقند چون قند) :
بعد از صبحانه، با اتوبوس به طرف رصدخانه الغ بیگ حرکت کردیم.
الغ بیگ متولد سلطانیه زنجان، نوه تیمور و پسر شاهرخ و گوهرشاد بود که همه او را با مسجدش در مشهد می شناسیم. او برعکس پدربزرگش به جای علاقه به جنگ و کشورگشایی عاشق علم و هنر بود. او با الهام از رصدخانه مراغه، این رصدخانه را ساخت و با کمک دانشمندانی مثل غیاث الدین جمشید کاشانی ، یکی از دقیق ترین تقویم های دوران را تنظیم کرد.
من قبلا رصدخانه مراغه را دیده بودم. برعکس رصدخانه مراغه که فقط با یک چادر پوشانده شده ، در ازبکستان موزه و مجسمه و… اطراف رصدخانه ساخته و با تبلیغات گسترده گردشگران زیادی را جذب کرده اند.
الغ بیگ جلوتر از زمان خودش فکر می کرد ولی خیلی زود چرخ روزگار به روال سابق برگشت. پسرش عبداللّطیف، علیه او کودتا کرد؛ الغ بیگ را سر بُرید و رصدخانه را ویران کرد.
در اوایل قرن بیستم، یک باستان شناس روس، از روی مدارک، محل رصدخانه را یافت و بخش های باقی‌مانده آن را از زیر خاک هویدا کرد.
در موزه ای که در کنار رصدخانه ساخته شده، یک نقاشی مربوط به قرن هفدهم از یک نویسنده اروپایی، برایم جالب بود که الغ بیگ را به عنوان یکی از شش ستاره شناس بزرگ تاریخ در کنار بطلمیوس و در محضر اورانوس الهه یونانی آسمان ها ترسیم کرده بود.
بعد از رصدخانه، پیاده به طرف مقبره دانیال در کنار رودخانه سیاب رفتیم. دانیال بین یهودیان و مسیحیان و مسلمانان مورد احترام است و چندین مقبره در جهان به نام او مشهور شده است که معتبرترین آن ها درشوش است.
درباره آرامگاه دانیال در سمرقند داستان های زیادی وجود دارد.
مشهور است که تیمور در لشگرکشی هایش غنائم زیادی به سمرقند آورد و فقط به آوردن طلا و جواهر و… راضی نبود. زنان، دانشمندان، صنعتگران، کتاب های نفیس ( مثل قرآن عثمان) و… هم جزو غنائم او بود و عجیب ترین غنیمت جنگی او جسد دانیال نبی است.
نقل می کنند که تیمور بارها به شام حمله کرد ولی موفق به فتح آن جا نشد. بزرگان، علت شکست تیمور را وجود یک مقبره منسوب به دانیال در شام اعلام کردند.در نهایت تیمور پیروز شد و بخشی از باقی‌مانده های موجود در آن آرامگاه را با خود به سمرقند آورد و یک سنگ قبر ۱۸ متری ( عکس پیوست ) و این بنا را برای آن ساخت.
در کنار مقبره یک چشمه وجود دارد که مردم به شفا بخشی آن ایمان دارند.
در ادامه مسیر پیاده روی به قلعه باستانی افراسیاب رسیدیم که موزه ای در کنار آن با کمک دولت کره جنوبی ساخته شده است.
برایم جالب بود در حالی که ما فقط نظاره‌گر نابودی تدریجی میراث تاریخی خود هستیم از آن سوی جهان کره ای ها در حال سرمایه گذاری در حفظ میراث فرهنگی افراسیاب هستند!
قلعه افراسیاب قدیمی ترین بخش سمرقند است که با حمله مغول نابود شده و چیزی از آن باقی نمانده است.
سردر موزه با نام مشاهیری مزین شده بود که همه برای ما آشنا هستند: ابن سینا، جامی، فارابی، بیرونی، رودکی و خوارزمی.
دکتر سید میثم شفیعی مطهر
سفرنامه را به صورت تصویری هم می توانید در هایلایت ازبکستان در اینستاگرام من دنبال کنید.
https://instagram.com/shafiei_motahar
